SAWIKAAN: Salita ng Taon 2016, tumatanggap na ng nominasyon!

Canvass (2004), huweteng (2005), lobat (2006), miskol (2007), Jejemon (2010), wangwang (2012), at selfie (2014)—mga salitang itinanghal na Salita ng Taon sa taunang Kumperensiya ng Sawikaan. Ano kaya ang pinakabagong salitang namamayani sa diskurso sa lipunang Filipino? Halina’t makipulso! Magsumite na ng nominasyon!

Ano ang Sawikaan?

Isang masinsinang talakayan para piliin ang pinakanatatanging salitang namayani sa diskurso ng sambayanan ng nakalipas na taon.

Ano ang mga salitang maaaring ituring na “Salita ng Taon?”

1) bagong imbento;

2) bagong hiram mula sa katutubo o banyagang wika;

3) luma ngunit may bagong kahulugan, at;

4) patay na salitang muling binuhay.

Sino ang maaaring lumahok sa “Salita ng Taon?”

Maaaring magsumite ang sinumang interesado o makawika ng salitang sa tingin niya ay karapat-dapat na kilalaning Salita ng Taon.

Paano lalahok sa Sawikaan?

• Magsumite ng isang pahinang panukala na naglalaman ng 1) etimolohiya o pinagmulan ng salita, 2) mga tiyak na gamit ng salita, at 3) mga dahilan kung bakit dapat kilalaning “Salita ng Taon” ang inilalahok na salita.
• Ipadala ang panukalang lahok sa/o bago ang 15 Disyembre 2015 sa tanggapan ng Filipinas Institute of Translation sa Silid Blg. 2082, Bulwagang Rizal, kolehiyo ng Arte at Literatura, Faculty Center, Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, Lungsod Quezon o sa pamamagitan ng email: fitsawikaan2012@gmail.com o sa filipinas.translation@gmail.com. Maaaring magpadala ng higit sa isang lahok.
• Pagpapasiyahan ng Lupong Tagapagpaganap ng Filipinas Institute of Translation, Inc. kung alin sa mga panukalang salita ang karapat-dapat na piliin bilang mga nominado para sa Salita ng Taon. Makatatanggap ng liham na nagpapabatid na natanggap ang lahok mula sa pamunuan ng FIT.
• Ang mga pipiliing panukalang salita ay bubuo ng isang ganap na papel na nagbibigay ng katwiran kung bakit ang ipinanukalang salita ang dapat na itampok na Salita ng Taon. Kailangang maisumite sa/o bago ang petsang 28 Pebrero 2016.
• Magkakaroon ng presentasyon ng mga nominadong salita sa Pambansang Kumperensiyang Sawikaan na gaganapin sa Agosto 2016.Magiging pangunahing batayan ng pagpili ng Salita ng Taon ang 1) lawak ng saliksik, 2) bigat ng mga patunay, 3) linaw ng paglalahad at pangangatwiran, 4) presentasyon.
• Pipili ng una, ikalawa, at ikatlong “Salita ng Taon.” Magkakaroon din ng espesyal na gantimpala para sa may pinakamahusay at pinakamalikhaing presentasyon. Lahat ay makatatanggap ng gantimpalang salapi mula sa FIT.

Para sa dagdag na impormasyon hinggil sa Sawikaan, basahin ang aklat na Sawikaan: Isang Dekada ng Pagpili ng Salita ng Taon ni Eilene Antoinette G. Narvaez na mabibili sa Komisyon sa Wikang Filipino (KWF). Tampok dito ang sampung taong kasaysayan ng pagpili ng Salita ng Taon, proseso ng paglahok at pagpili ng mananalo, ang 86 na salitang naging nominado sa Sawikaan at ang pitong nagwagi. Makakukuha rin kayo dito ng tip kung paano idedevelop ang inyong lahok na salita!

Maaari ding basahin ang artikulo ni Tsanselor Michael L. Tan na http://opinion.inquirer.net/88576/evolving-filipino-2 hinggil sa pag-unlad ng wikang Filipino.

Sawikaan 2014 Salita ng Taon at Pambansang Kumperensiya sa Wika, sa Setyembre na!

Muling idaraos ng Filipinas Institute of Translation, Inc. (FIT) sa pakikipagtulungan sa Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), National Commission for Culture and the Arts (NCCA), at UP Kolehiyo ng Arte at Literatura (KAL) ang  “Sawikaan 2014: Pagpili ng Salita ng Taon” kasabay ng “Pambansang Kumperensiya sa Pagpapayaman ng Wikang Filipino” na may temang “Wika ng Kahandaan, Kahandaan sa Wika” na gaganapin sa 25 – 27 Setyembre 2014, 8:00 ng umaga hanggang 5:00 ng hapon, sa Pulungang Recto, Bulwagang Rizal, Faculty Center, UP Diliman, Lungsod Quezon. Ang nabanggit na okasyon ay tinatangkilik din ng Kagawaran ng Edukasyon (DepEd) at ng Commission on Higher Education (CHED).

Ang Sawikaan ay isang mahalagang proyektong nagtatampok sa pamimili ng pinakamahahalagang salita na namayani sa diskurso ng mga Filipino sa nakalipas na taon. Ilan sa mga itinanghal nang Salita ng Taon ay ang canvass (2004), jueteng/huweteng (2005), lobat (2006), miskol (2007), jejemon (2010), at wangwang (2012). Para sa darating na Sawikaan 2014, napiling nominado ang mga salitang “bossing,” “Filipinas,” “hashtag,” “imba,” “kalakal,” “endo,” “PDAF,” “selfie,” “whistle blower,” “storm surge,” “riding-in-tandem,” “CCTV,” at “peg.” Mga salita itong dulot ng nauusong laro at teknolohiya; naging laman ng telebisyon, mga social network, at balita; o iniluwal ng sumabog na kontrobersiya sa politika at matinding kalamidad. Saksihan kung paano ito bibigyang pakahulugan at ipagtatanggol ng mga kalahok para maging Salita ng Taon 2014! Naniniwala ang FIT na ang proyektong ito ay isang malikhain at mabisang estratehiya para mapatampok ang dinamismo ng wikang Filipino. 

Bukod sa pagpili ng salita ng taon, may inimbitahan ding mga respetadong edukador, administrador, at iskolar sa wika na magbibigay ng panayam hinggil sa napapanahong isyung pangwika. Sa taong ito, tema ng kumperensiya ang “Wika ng Kahandaan, Kahandaan sa Wika,” na nakatuon sa gamit ng wika sa iba-ibang larang ng buhay tulad ng edukasyon, kalamidad, at social media. Magkakaroon din ng pakitang-turo na inaasahang makapagbibigay ng mungkahing paraan ng inter-aktibong pagtuturo ngayon sa wika na angkop sa implementasyon ng K to 12 ng DepEd. Sa huli, magkakaroon din ng Workshop upang mailatag ng mga guro ang kanilang mga pangangailangan, sariling ebalwasyon, at pangangailangan sa pagtuturo na maaaring irekomenda sa DepEd para matugunan nila sa lalong madaling panahon bilang paghahanda sa nalalapit na implementasyon ng programang K-12 sa mga susunod na taon. I-download ang programa para sa inyong gabay: http://tinyurl/Sawikaan2014TentatibongProgram

Bayarin sa rehistrasyon: P3000.00 (non-refundable, para sa registration fee, am/pm snack, tanghalian, handout, kit,  conference bag, ID, sertipiko, aklat ng Sawikaan)

Kinakailangang magpatala bago ang 14 Setyembre 2014 upang maibilang kayo bilang opisyal na delegado. Kung makapagbabayad sa o bago ang Setyembre 19, makakukuha ng 10% deskuwento. Mangyaring magpatala sa online registration sa http://tinyurl.com/Sawikaan2014 o i-download ang reply slip sa http://tinyurl.com/Sawikaan2014Reply-Slip.

Para sa iba pang detalye, maaari kayong makipag-ugnay kay Dr. Edgar C. Samar sa Tel. No. (02) 547-1860 o Mobile no. 0925-7102481 o sumulat sa fitsawikaan2012@gmail.com.

Ched Memo: http://tinyurl.com/SawikaanCHEDMemo

DepEd Advisory: http://tinyurl.com/Sawikaan2014DepEdAdvisory

Imbitasyon: http://tinyurl.com/Sawikaan2014Imbitasyon

Poster: http://tinyurl.com/Sawikaan2014Poster

  

Sawikaan 2010: Word of the Year Conference in UP Diliman in July

The Filipinas Institute of Translation (FIT), Inc. in cooperation with the Blas Ople Foundation, Anvil Publishing, DepEd, CHED, U.P. Sentro ng Wikang Filipino, and the U.P. College of Arts and Letters will hold Sawikaan 2010: Pambansang Kumperensiya sa Salita ng Taon on July 29-30, 8:00am-5:00pm at the Pulungang Claro M. Recto, Bulwagang Rizal, Diliman, Quezon City.

In 2007, “miskol” was declared word of the year because it perfectly captured the Filipino style of appropriating a foreign communication practice to suit the local mores. The conference was not held in 2008 and 2009, as the organizers believe no words came out at that period worthy of the title. It follows then that there is now enough word contenders for the event’s revival.

Old or new words will be considered by the judges as possible word of the year as long as these impacted on the sociocultural, political, social, economic, and other aspects of Filipino life in the last two years. These could be borrowed from a foreign or a local language, or an old one that has acquired a new meaning. The word of the year is a significant addition to Filipino vocabulary and a welcome dictionary entry. As in the previous years, Sawikaan has invited language experts to talk about how to further develop the Filipino national language. Speakers for the July 29 sessions include Dr. Mario I. Miclat, the dean of the U.P. Asian Center; Dr. Zeus Salazar, the respected historian; Dr. Jaime Caro, computer scientist; and Dr. Jesus Federico Hernandez, the Chair of the U.P. Department of Linguistics. Topics to be tackled are neologism, lexicon from non-English languages, computer technology and language, and contribution from the gay subculture.

The revised edition of the UP Diksiyonaryong Filipino (Anvil Publishing) will be launched after the fora. National Artist for Literature Virgilio S. Almario is the editor of the dictionary.

On July 30, ten to twelve proponents will present their papers. Entries in the running include “jejemon, “unli,” “load,” “tarpo,” “spam,” “solb,” “emo,” “namumutbol,” “Ondoy,” and “Ampatuan.” Presentations will be judged according to the paper’s outstanding research, power of evidence and argumentation, and quality of writing. The Blas Ople Foundation will give cash prize to the first, second, and third best papers. The Sawikaan papers will be published as a book.

For inquiries, write to Ms. Eilene Narvaez at filipinas.translation@gmail.com. Or visit the official website sawikaan.net.

SAWIKAAN 2007: Press Release

“Party List, “telenobela” at “miskol,” napiling nominado sa 2007 Salita ng Taon

Napili na ang walong salitang nominado sa Sawikaan 2007:  Mga Salita ng Taon
(Pambansang Kumperensiya sa Wika at Pagpili ng Salita ng Taon), isang proyekto ng Filipinas Institute of Translation, sa pagtataguyod ng National Commission for Culture and the Arts at ng Blas Ople Foundation.

Napili ang “party list,” “telenobela,” at “miskol” dahil sa matingkad na epekto ng mga ito sa kamalayan ng bayan, lalo na sa aspektong politikal at sosyal sa mga Filipino sa nakaraang mga taon.

Ang iba pang salitang may katulad na halaga at katangian ay “videoke”, “extra judicial killing,” “make over,” “friendster,” at “roro.” Roro ang pinaikling roll on-roll off o ang sistema ng transportasyon sa mga pulo na inaasahang makapag-ambag sa pambansang ekonomiya.

Mahigit sa limampung salita ang isinumite pero ang walo lamang ang pumasa sa pamantayang itinakda ng FIT.

Noong 2004, “canvass,” isang salitang kaugnay ng eleksiyon ang napili ng mga hurado. Noong 2005, tinalo ng “huweteng” ang ibang salita kabilang ang “blog” at “tsunami.” Noong 2006, “lobat” ang naging salita ng taon, nakaungos sa “spa” at “botox.”      

Noong nakaraang taon, tinanggap din ang mga nominasyon mula sa mga probinsiya. Isinunite ang “chacha” mula sa Visayas at “meningococcemia” mula sa Baguio. Para sa taong ito, reserbado ang apat na papel para sa mga salita mula sa rehiyon.

Ang mga nagsumite ng napiling papel ay sisimulan nang sulatin ang kanilang mga paliwanag at argumento para basahin sa Agosto 2-3, 2007 sa Pulungang Recto, Bulwagang Rizal, College of Arts and Letters, University of the Philippines, Diliman, Quezon City.

Ang mga panauhing pandangal sa taong ito ay ang mga iskolar na sina Florentino Hornedo at Ruth Elynia Mabanglo na tatalakay sa paksang “Ang Wikang Filipino Bilang Wikang Global.”  Kasama ring magsasalita ang mga lingguwista mula sa ibang bansa, na magpapaliwanag naman kung paano nabuo ang kanilang pambansang wika. Layunin nitong magbahagi ng mga kaalaman sa pagsusulong ng Filipino. Imbitado sa taong ito ang tagapagsalita mula France at Mexico.

Bukas ang kumperensiya sa mga guro, estudyante, at iba pang interesado sa wika. Kontakin lamang sina Ms. Eilene Narvaez (9244747) o Prop. Romulo P. Baquiran, Jr. (9221830), Filipinas Institute of Translation, Rm. 2082, Bulwagang Rizal, College of Arts and Letters, University of the Philippines, Diliman, Quezon City, o mag-email sa filipinas.translation@gmail.com.

SAWIKAAN 2007: Press Release (Final)

Contact Person:
Romulo P. Baquiran, Jr.
0919-6384488
jbaquiran@gmail.com


Mga Diplomat ng Mehiko at Pransiya, panauhing tagapagsalita sa
Sawikaan 2007: Mga Salita ng Taon

Ang Embahador at Unang Kalihim ng mga embahada ng Mehiko at Pransiya
sa Filipinas ang ilan sa pangunahing tagapagsalita sa Sawikaan 2007:
Mga Salita ng Taon na idadaos sa Pulungang Recto, Bulwagang Rizal,
Kolehiyo ng Arte at Literatura, Unibersidad ng Pilipinas, Diliman,
Lungsod Quezon sa 2-3 Agosto 2007.
Tatalakayin nina Embahadora Erendira Araceli Paz Campos at Unang
Kalihim Georges-Gaston Feydeau ang dinamikang lingguwistiko at
panlipunan-politika ng mga wikang Mehikano at Pranses.
Naglingkod si Ms. Paz Campos bilang Pangkalahatang Kalihim sa United
Nations hanggang maitalaga sa kasalukuyang posisyon sa Maynila noong
Marso 2005. Nahirang na siya sa iba't ibang kapasidad kabilang ang
pagiging Konsul sa Konsuladong Mehikano sa Texas, USA.
Si G. Feydeau ay eksperto sa diplomasyang pangkultura, konsular,
politikal, economiko, at militar. Mula 2001, Diputado siya ng
Embahador sa Filipinas at nangangasiwa sa mga palihan, kumperensiya,
at ugnayang konsular. Naglingkod na siyang direktor sa Hapon,
Indonesia, Somalia, at Gran Britanya. Sa presentasyon ni G. Feydeau,
tutulungan siya ni Bb. Alix Lavaud, ang linguistic attache ng
Embahada ng Pransiya.

Inaasahang ang kaalamang makukuha ng mga kalahok sa panayam ng Mehiko
at Pransiya ay magpapalawak sa kanilang pananaw sa wika at
makatutulong sa pagtataguyod ng kilusan para sa wikang Filipino.
Pawang kahanga-hanga rin ang mga panauhing Filipino. Bubuksan ang
kumperensiya ng kauna-unahang babaeng pangulo ng Unibersidad ng
Pilipinas, si Dr. Emerlinda R. Roman. Tatalakayin naman ng mga iskolar
na sina Dr. Florentino Hornedo at Dr. Ruth Elynia Mabanglo ang tema ng
kumperensiya "Ang Wikang Filipino Bilang Wikang Pandaigdig."
Propesor sa Pamantasang Ateneo de Manila si Dr. Hornedo na eksperto sa
kulturang Filipino, bantog na kritiko, at awtor ng maraming libro,
kabilang ang tungkol sa kulturang Ivatan. Si Dr. Mabanglo ay kilalang
peministang makata at kasalukuyang puno ng programa sa wikang Filipino
sa University of Hawaii.
Sa ikaapat na taon ng Sawikaan, ang librong Sawikaan 2006, antolohiya
ng mga papel sa nakaraang tao, na inedit nina Galileo S. Zafra at Roberto
T. Añonuevo, ay ilulunsad sa tulong ni UP Diliman Chancellor Sergio S.
Cao. Ang mga ilustrasyong ginamit sa libro, magagandang print na likha
ni Pandy Aviado, ay itatanghal sa galeriya katabi ng pulungan.
Napiling mga salita sa taong ito ang "party list," "telenobela," at
"miskol" dahil sa matingkad na epekto ng mga ito sa kamalayan ng
bayan, lalo na sa aspektong politikal at sosyal sa mga Filipino.
Ang iba pang salitang may katulad na halaga at katangian ay "videoke",
"extra-judicial killing," "make-over," "friendster," "safety," at "roro." Roro
ang pinaikling roll on-roll off o ang sistema ng transportasyon sa mga
pulo na inaasahang makapag-ambag sa pambansang ekonomiya.
Mahigit sa limampung salita ang isinumite pero ang siyam lamang ang
pumasa sa pamantayang itinakda ng FIT (Filipinas Institute of
Translation). Para sa taong ito, reserbado ang apat na papel para sa
mga salita mula sa rehiyon, kasama na ang "oragon" ng Bikol at "sutukil" ng Cebu.

Itinaguyod ng National Commission for Culture and the Arts at Blas
Ople Foundation ang Sawikaan 2007, at pinangangasiwaan naman ng
Filipiinas Institute of Translation.

Bukas ang kumperensiya sa mga guro, estudyante, at iba pang interesado
sa wika. Kontakin lamang sina Ms. Eilene Narvaez sa (02) 9244747 o Prop.
Romulo P. Baquiran, Jr. sa (02) 9221830, o sumulat sa Filipinas Institute of Translation,
Rm. 2082, Bulwagang Rizal, College of Arts and Letters, University of
the Philippines, Diliman, Quezon City, o mag-email sa
filipinas.translation@gmail.com.

SAWIKAAN 2007: “Miskol” ang salita ng taon ng 2007

            “Miskol” ang salita ng taon. Nanguna ito sa labing-isang iba pang entri sa Sawikaan 2007: Mga Salita ng Taon, isang kumperensiyang ginanap sa UP Diliman nitong Agosto 2-3, 2007. Pinili ito ng mga iskolar sa wikang Filipino, delagadong guro, at mag-aaral kasama ng pumangalawa at pumangatlong “roro” at “friendster.”

            Nasa ikaapat na taon na ang Sawikaan. Mga nakaraang salita ng taon ang canvass (2003), huweteng (2004), lobat (2005).

            Sinabi ng propesor ng Ateneo de Naga na si Adrian Remodo, ang sumulat ng papel sa miskol, na ang missed call sa New York ay ibang-iba sa miskol ng mga Filipino. Ang missed call ay simpleng di-naasikasong tawag, samantalang nakaugat sa sikolohiyang paramdam ng mga Filipino ang miskol. Ang sandaling tunog ng pagtawag sa cell phone ay nagsasabing “Buhay pa ako. Magparamdam ka naman.”

            Katulad ng “lobat” ng 2005, lumaganap ang miskol dahil sa pagkahumaling ng mga Filipino sa komunikasyong cell phone. Pero inangkin na natin ang bagong teknolohiya at ginamit ito sa ating sariling paraan. Mahalaga ang papel ng wika sa pangkulturang pandarambong na ito. Sinasabi nating “Miskulin mo ako” para mairehistro ang bagong numero, makita ang naiwaglit na cell phone, o ipagyabang ang bago at magandang ringtone.

Naging pangunahin din ang mga kasunod na salitang roro at friendster. Roro ang pinaikling roll on-roll off o ang sistema ng pinagdugtong-dugtong na biyahe sa mga pulo na inaasahang makapag-ambag sa pambansang ekonomiya. Ayon kay Kristian Cordero, ang Bikolanong manunulat, makabuluhan ang roro dahil mahigpit na kaugnay ng kasaysayan ng ating bansang arkipelago at ligid ng dagat. Kaugnay rin ito ng politika dahil itinatampok ng administrasyong Arroyo bilang kampanyang pangkaunlaran. “Magpapaloko ba tayo sa bangkang roro ni Gloria?,” tanong ni Cordero.

            Isa pang penomenong lumaganap sa mga Filipino nitong mga nakaraang taon ang Friendster, ang personal site sa cyberspace na nag-uugnay sa mga magkakaibigan at potensiyal na kaibigan. Orihinal na programang panghanap ng kasintahan, inangkin ito ng mahigit sa 5 milyong Filipino bilang pamalit sa aktuwal na pagkikita at pagsakop sa hadlang ng layo at panahon. Sabi ni Boom Enriquez ng Ateneo de Manila, ang Friendster at iba pang cyperspace interlink ay lumilikha ng “third space” para sa mga pagod na yuppies at iba pa. Maitatanghal sa third space ang tunay o inimbentong identidad para malimutan ang pang-araw-araw at bulgar na realidad.

            Kabilang sa iba pang salitang naging makabuluhan sa Filipino sa nakaraang mga taon ang sutukil (pinaikling sugba-tula-kilaw), videoke, make over, telenobela, extra judicial killing, party list, abrodista, oragon, at safety.

            Naging kapaki-pakinabang din ang talakayan sa Filipino bilang wikang pandaigdig nina Prop. Florentino Hornedo ng Ateneo de Manila University at Ruth Elynia  Mabanglo ng University of hawaii. Gayun din naman ang panayam hinggil sa development ng wikang Mehikano at Pranses nina Ambasador Erendira Araceli Paz Campos at First Secretary Georges-Gaston Feydeau. Maraming natutuhan ang mga delegado sa mga talakaya at inaasahang magagamit nila ito sa pagtataguyod sa Filipino bilang wikang pambansa.

            Ang mga papel na binasa noong nakaraang taon, kabilang ang nagwaging lobat, ay isinaaklat na bilang Sawikaan 2006 (Roberto T. Añonuevo and Galileo Zafra, editors. Quezon City: University of the Philippines Press, 2007) at inilunsad ito sa kumperensiya. Dinaluhan ito ng Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan Virgilio S. Almario, UP Diliman Chancellor Sergio S. Cao at ilustrador/pintor na si Pandi Aviado. Binuksan din nila ang eksibit ng mga ilustrasyong ginamit sa libro na itinanghal naman sa katabing galeriya.

            Itinatampok ng Sawikaan 2007 ang pangunahing papel ng wika kung paano tinitingnan at iniuunawa ng Filipino ang kasalukuyan niyang daigdig. Pinatunayan ito ng listahan ng mga salitang tinalakay sa kumperensiya. Itinaguyod ng National Commission for Culture and the Arts (NCCA) at Blas Ople Foundation ang Sawikaan 2007, sa pangangasiwa ng Filipinas Institute of Translation (FIT). Naging tagapagtaguyod din ang U.P. President’s Office, U.P. Diliman Chancellor’s Office, at U.P. College of Arts and Letters. Para sa higit pang impormasyon, bisitahin ang www.sawikaan.net.

MGA SALITANG LARAWAN NG MUNDO

ni Romulo Baquiran, Jr.

     Nailalarawan ng mga bagong salita ang mga kontemporanyong realidad.  O ang realidad ba ang lumilikha ng mga bagong salita?  Ano’t anuman, magkatalik ang salita at realidad. At natatandaan natin ang mundo—ang ating mundo—sa pamamagitan ng mga popular at mabebentang salita.

     Halimbawa ng mga ganitong salita ang “metrosexual” at “blingbling”.  Ngayon lang nailahok ang mga ito sa bokabularyong Amerikano-Ingles.  Nitong nakalipas na ilang taon, tanging mga propesyonal na lalaking puti lang ang nakakikilala sa metrosexual at mataginting lang ang blingbling sa mga mahilig sa hiphop. Sa mga hindi nakakaalam, ang “metrosexual” ay isang lalaking hindi nababahalang ipagmalaki ang kaniyang pagkahilig sa postura at pananamit. Ang mga “blingbling” naman ay mga nakasisilaw na abubot sa katawan.

     Ganito rin kakulay ang mga bukambibig ng mga Filipino.  Hindi na halos maiwasan ng mga kabataan ngayong budburan ng mga salitang tsika, tsugi, at jolog ang kanilang usapan.  At paano naman ang mga medyo tumatanda na?  Dapat nilang ipagmalaki ang kanilang naimbentong mga walang-kupas na salitang “astig,” “hanep,” at “bangag.”

     Sa isang subkultura muna umiinog ang mga bagong salita bilang ekspresyon ng identidad nito.  Kung mabenta talaga ang salita, kakalat ito. Sa mga bagets nag-umpisa ang tsika noong kalagitnaan ng 80s na ang ibig sabihi’y “maikling pakikipag-usap.” May ganoon pa rin naman itong kahulugan  ngayon pero lumawak ang konotasyon nito at naisama pati ang “mang-aliw,” “hindi pagseryoso sa  isang gawain,” “pagkumbinsi ng isang tao sa pamamagitan ng mga boladas,” “pagiging miyembro ng isang social group,” atbp.

Nakakasakit ka na, Pre!

     Magtampo ka kapag sinabihan kang tsáka, tsápter, o mas masahol pa, tsúgi.  Iba’t ibang anyo lang ang mga ito ng pang-uring pangit.  At ang talagang ibig sabihin ay “Ang pangit-pangit.”  Naaalala mo ba ang sikat na kantang “I Feel For You” noong 1980s?  Si Chaka Khan ang kumanta nito sa MTV.  Tikwas-tikwas  ang  buhok niya, maga ang mga labi, kumikintab ang kaniyang kaitiman at taglay niya ang lahat ng mga katangian ng isang negra, na para sa mga nagkakatuwaang Filipino ay hindi kailanman puwedeng tawaging maganda.  Ito ang etimolohiya ng tsáka.  Binagong ispeling naman ng chapter ang tsápter.  Kapag dumikit sa isang tao ang ganitong bansag, ibig sabihin, wala na siya sa eksena.  Tapos na ang tsápter niya sa isang mahabang salaysay.  Malamang na onomatopeic ang tsúgi dahil kagaya ito sa tunog ng  pagbagsak ng talim sa sangkalan.

     Madalas na nagtatagal ang mga salitang tumutukoy sa isang mahalagang karanasang panlipunan.  May puwang na ang astig (binaligtad na “tigas”) sa ating wika.  Kasinsigasig pa rin ng mga jeproks ang mga kabataan ngayon sa paggamit sa salitang ito. Maging kasinghaba kaya ng buhay ng “baduy” ang “jolog?” O susunod ito sa yapak ng bakya na halos limot na ngayon.

     Sa ngayon, namamayagpag ang ukay sa pang-araw-araw na  buhay ng mga Filipino.  Mula sa mga salitang hukay at halukay, tumutukoy ito sa pamimili  ng mga mayaman at ng mga kapos sa pera ng mura, imported, at pinaglumaang mga gamit.  Pinasikat pa ito lalo ng isang commercial ng sabong panlaba na nagpauso sa eupemistikong bersiyong “Made in UK”.

Paniniktik sa mga salita

     Sa Estados Unidos, ilang dekada nang nagmamasid sa mga salita ang  American Dialect Society (ADS).  Taon-taon, nagkikita-kita ang mga miyembro nito sa isang asamblea para pag-usapan kung ano-anong mga salita mula sa nakaraang taon ang makapaglalarawan sa diwa ng panahon.  Mula sa mahabang listahan, pumipili ang mga miyembro kung alin ang puwedeng lumaban para sa titulong “Word of the Year”.  Nanalo kailan lang ang “metrosexual”, “blingbling”, at “shock and awe”.

     Dahil sa gawaing ito ng ALS, ang Filipinas Institute of Translation (FIT), sa pakikipagtulungan ng UP Institute of Creative Writing, Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL), at ng Ople Foundation ay naengganyong mag-isponsor ng SAWIKAAN:  Salita ng Taon.  Naganap ang unang forum para sa “Salita ng Taon” noong Agosto 2004.  Nagkaroon muna ng pre-event selection--kinonsulta ang mga eksperto, iskolar, at matuwain sa wika para tukuyin ang mga potensiyal na salita ng taon at ikampanya ang mga ito para mapili.  Popular dapat ang salita ng kalahok at nagpapahayag ng mahahalagang karanasan mula sa nakaraang taon.

Demokrasya at “canvass”

     Sa SAWIKAAN na ginanap noong Agosto 2004 sa Bulwagang Rizal, tinalo ng ‘canvass’ ang 14 pang lahok.  Iprinisinta ni Randy David ng UP Departamento ng Sosyolohiya ang isang papel na nagpapaliwang sa halaga ng canvass sa paggarantiya ng pag-iral ng demokrasya sa bansa.  Ang “úkay-úkay” na sinulat ni Dr. Delfin Tolentino ng UP Baguio ang nanalo ng ikalawang gantimpala samantalang nagsalo sa ikatlong gantimpala ang “tsúgi” ni Dr. Roland Tolentino at “tsíka” ni Ate Glow (Rene Facunla).  Tumanggap ng higit sa P20,000 ang mga nanalo.

     Nasorpresa ang mga estudyante, mga guro, at mga matuwain sa wika sa samutsari at mayamang talakayan tungkol sa mga salitang itinuturing na karaniwan at pangkanto.

     Gaya ng inaasahan, pinakakuwela ang presentasyon ni Vim Nadera.  Pinangatawanan niya ang pagiging aktuwal na representasyon ng mga suki ng úkay, nagsabit siya ng kung ano-anong abubot na nahagilap sa nagkalat na mga tindahang segunda-mano.  Naitampok din ang mga salitang salbakuta, tapsilog, dagdag-bawas, terorista, jolog, at fashionista; ipinaliwanag ang mga ito para sumalamin sa buhay-buhay at panahon, sa sikolohiya, sa politika, at sa pananaw ng mga Filipino.  Ipinapahayag ng mga salitang ito ang diwa at puso ng karaniwang tao.  Nakaisip na ng makabuluhang proyekto ang FIT para itaguyod ang Buwan ng Wika.

     Matagumpay ding naisagawa ang SAWIKAAN 2005. Nagwagi bilang Salita ng Taon ang “huweteng” na sinundan ng “pasawáy” at “tibák/T-bak.”  Inisponsor ito nina Roberto T. Anonuevo, Dr. Patrick Flores, at tambalang Salvador Biglaen at April Jade Imson. Naging interesante rin ang presentasyon sa mga popular  na salitang wire-tapping, caregiver, blog, tsunami, coño, networking, atbp.

    Naghahanda na ang FIT para sa SAWIKAAN 2006: Mga Salita ng Taon.  Hinihimok ang mga iskolar at mga matuwain sa wika na magmasid ng mga potensiyal na salita at magpasa ng mga nominasyon kasama ang isang angkop na sanaysay.  Para sa mga tanong at paraan ng pagsusumite, mangyaring mag-email sa filipinas.translation@gmail.com.

     Ipagpapatuloy ang bagong komponent na idinagdag sa Sawikaan 2005.  Magbibigay ng panayam ang mga iskolar mula sa Espanya at Malaysia ng karanasan ng kani-kanilang bansa sa pagdevelop ng  pambansang wika.

     Malapit nang maisalibro ang mga binasang papel sa Sawikaan 2005. Pinamamatnugutan ito nina Dr. Galileo Zafra at Prop. Michael Coroza at ilalathala ng University of the Philippines Press. Inaaasahang mapapaangat nito ang kamalayan sa halaga ng mga salita sa pamamagitan ng mga talakay ng 12  manunulat na lumahok sa kumperensiya. (Salin mula sa Ingles ni Salvador Biglaen)