SAWIKAAN 2004: jologs

nina Alwin Aguirre at Michelle Ong

Noong dekada 1970, may isang salita na kinilala ng lahat bilang pang-uri ng lahat ng bagay na hindi nakaabot sa mga kinikilalang pamantayan ng kagandahan at kahusayan; iyong nagsikap pero kinapos, iyong nanggaya pero di nakuha, iyong inunawa ang mga pamantayang ito pero nagkamali pa rin—ang “bakya,” na noong dekada 1980 naman ay naging “baduy.”

“You’re so baduy” kapag masang-masa, kapag pelikula ni Nora, kapag malabo ang japorms, kapag ayaw kang payagan ng ermats na makitipar. Kapag baduy ka, mayroong isang bagay na hindi ka—burgis. Hindi sosyal, hindi mataas ang pinag-aralan, hindi pino, hindi mayaman, hindi maganda’t guwapo, hindi makapag-Ingles nang diretso. Pero dagdag pa, kapag hindi ka burgis, alam mo ang buhay at hinagpis ng nakararaming kababayan mong Filipino. Hindi ka burgis; hindi ka nagbubulagbulagan sa nangyayaring mga pang-aabuso ng makapangyarihan.

Bagama’t tinitignan ang baduy bilang kadikit ng pagiging mahirap at mahina, ito ay salitang nagdala ng kapangyarihan. Marami ang naipagmalaki na sila ay baduy, sila ay masa, at hindi burgis. Siguro kung mayroong nominasyon noon para sa “Salita ng Taon,” ito na ang tiyak na panalo.

Kaya’t ngayong 2004, isang salitang naiiba ngunit may katulad na kapangyarihan ang aming isinusulong bilang Salita ng Taon. Ang Bagong Baduy—ang jologs.

Sinasabing tumutukoy ang jologs sa fans ni Jolina Magdangal na epitome ng pagka-jologs. Parang buhok na ginawang krismas tri. May nagsasabing galing ito sa “tuyo at itlog,” na karaniwang ulam ng karaniwang mahihirap na Pinoy.

Nararapat lang na kilalanin sa kasaysayan ang salitang jologs. Ang jologs—binabaklas, binabangga, binubulabog ang nakagawiang mga dikotomiya ng mataas at mababa, ng maganda at pangit, ng sining at kulturang popular. Inaalis nito ang pananalig natin sa pagkakaroon ng absolutong kahulugan at kaayusan ng mga bagay-bagay. Sabay nito, tinutulay ng jologs ang magkabilang dulo ng mga dikotomiyang ito.

Jologs ba si Nora Aunor na nakatanggap na ng kung ilang ulit ng mga parangal para sa kanyang pag-arte? Hindi ba jologs sina Imee Marcos, Kris Aquino, Mikee Arroyo na mga anak-mayaman at politiko na nagkaroon ng mga (sawing) showbiz career? Ang maganda sa jologs, hindi mo alam kung maganda ba talaga ito o pangit. Ang masama, mainam nga ba ito o masama? May mga naiinsulto kapag tinatawag silang jologs, dahil nangangahulugan ito ng kawalan ng class at taste. Pero ganoon din, may mga taong tinatawag ang sarili na jologs at ipinagmamalaki ito, dahil nangangahulugan ng pagkakaroon ng panlasa at pagkilala para sa karanasan ng simple at karaniwang tao.

At tulad ng postmordernong chuvalu, ang jologs o jologyolismo, kung ito’y ituturing na isang diskurso, ay isang kakampi at kalaban. Maaaring magamit sa kasamaan at sa kabutihan. Kapangyarihang magwasak at lumikha, magbigay direksiyon o magdala sa wala. Keri ba ito o tsugi?

Ang salitang jologs ay may kapangyarihan na dapat kilalanin at purihin. Hindi lamang ito salita ng taon kundi potensiyal na kontra-diskurso ng kasalukuyang panahon. Kami, sampu ng iba pang mga jologs sa sangkalupaan, ay humihingi ng pagkilalang napapanahon na, at nanghihimok, nananawagan, para sa higit pang kapangyarihan: ALL JOLOGS UNITE!!!