SAWIKAAN 2004: Fashionista

ni Jimmuel C. Naval

Fashionista Ka Ba o Fashionista Ka Lang?

Nakasampa ka na ba sa rampa? O para mas tiyak, rumampa ka na ba? Nakapanood ka na ba ng tumutulay sa catwalk o hanggang Catwalk sa kahabaan ng Quezon Avenue lang ang narating mo? Tagasunod ka ba ng Fashionista sa MTV sa Miami, Paris, at Rio sa Brazil, o hanggang Fashion Channel ka lang para panoorin ang mga posteng modelong halos wala nang damit? Ang mga ito ang daigdig ng mga fashionista.

Kilala mo ba ang magkapatid na Tutay at Tinay Ocampo na dating pakalat-kalat sa AS walk sa UP? Kamaganak ba nila ang mga Anonymous na sina Rico at Celina Ocampo? Isinusuot ba ninyo si Ben Chan, at ipinanggigimik ang mga abubot ni Jolina? Palo ba kayo sa mga siste’t pagiinarte nina Robby at Rissa Mananquil? Siyempre, sinong hindi makakikilala kina Tessa Prieto Valdez at Tim Yap ng Super B? FYI, sila ang mga fashionista.

Sino, Ano Paano, Saan, Bakit, Kailan ang Fashionista?

Walang nakaaalam kung paano at kailan eksaktong nagsimula ang kasaysayan ng pagbuo ng mga salitang katulad nito. Ngunit ang sigurado, may mga lumikha ng mga kakatwang tunog at nagkabit-kabit ng mga letra sabay humimay sa kung ano ang nais ipakahulugan sa mga ito.

Kung bibigyan ng pilosopikong pagsusuri ang salitang fashionista tulad ng iba pang salita, lalabas na arbitraryo ito, kumbensiyonal, at pangkulturang simbolo. Nalikha ito upang arbitraryong mailarawan ang isang kumbensiyong binuo o nabuo upang magsulong o/at magpasimula ng isang pangkulturang pagbabago. Gaya ng minsang nasabi ng kilalang pilosopo ng ika-20 siglo na si Ludwig Wittgenstein: “ang paggamit ng salitang tulad nito ay isang aktibidad na maaaring magpakita ng isang anyo ng buhay.” Ito ang nais tukuyin ng sandaling-suring ito—ang busisiin ang laro sa lengguwahe (language game) na makikita sa paggamit ng salitang fashionista.

Ang fashionista ay mula sa salitang ugat na fashion na ang ibig sabihin ay umiiral na uso o moda na maaaring sa pananamit, kultura, at kaugalian. Dinagdagan ito ng morfema español na ista para maging pang-uri, bagama’t tumutukoy rin itong tumukoy sa paglalarawan ng isang lalang o sa lalang mismo.

Ang salitang fashionista ay hindi na bago. Matagal na itong ginagamit at umiiral. Bukambibig na ito ni Pitoy Moreno noong 1967 nang una niyang nakita si Imelda Marcos sa isang piging na dinaluhan sa bakuran ni pangalawang pangulong Fernando Lopez sa Jaro, Iloilo. Nang sambutin ni Christian Espiritu ang responsabilidad na magdisenyo ng mga terno ni Ginang Marcos, ang salitang fashionista ay natabunan ng bagong salita noon na “Meldita” o mas kilala sa Oxford Dictionary na “Imeldific.”

Subalit ang fashionistang tinutukoy at sumulpot ngayon, una sa daigdig ng mga magdidisenyo, modista, at sastre; at ikalawa sa daigdig ng showbiz lalo na yaong nagmomodelo at rumarampa, ay unang narinig at ipinakalat sa labas ng bansa. Nagsimula bilang “Catwalk Fashionista,” una itong narinig sa mga gusali ng sentrong aliwan sa kabayanan ng Sao Paulo at Rio de Janeiro sa Brazil. (Marahil kung bakit binuntutan ng ista dahil narinig sa bansang nagsasalita ng Espanyol). Nang lumao’y tumawid ito sa France, Italy, at Germany. Noong kalagitnaan ng dekada 1990, pumirmi ito sa Berlin na itinuring na Fashionista Capital.

Sa Filipinas, muling dumating ang salita at kalakarang ito nang damputin nina VJ Donita Rose at Sarah Meir sa Fashionista MTV sa Amerika. Dulot marahil ng pagkaloka nila sa mga supermodel na sina Naomi Campbell at Cindy Crawford kaya ginawang pang-araw-araw na bokabularyo sa TV ang salita. Samantala sa mga fashion magazine, sina Tessa Prieto Valdez, Tim Yap, Talz Diaz, at Eric Ramos ng FHM ang may gawa kung bakit kumalat ang salita.

Madaling pumaloob sa daigdig ng showbiz ang salitang fashionista. Sa mga Gabi ng Parangal lamang ng iba’t ibang award giving body, bentang-benta na ang salitang fashionista. Kapag kakaiba ang tabas ng damit, kumbinasyon ng kulay, o kapag kapansin-pansin ang kabaduyan ng isang artistang dumalo, tatatakan ka agad ng “Tigbak Authority” ng Startalk sa GMA7 na “nag-iinarteng fashionista o pasaway na fashionista.” Ilan sa mga ito ay ang mga palaos nang nagmumurang kamyas na artista at mga naglalako ng sarili at talento na mga starlet.

Sa pagdaan ng panahon, ang salitang fashionista ay nanganak ng iba’t ibang kahulugan. Fashionista ka hindi lang dahil kakaiba kang mag-ayos na katulad ni Jolina Magdangal, kundi dahil nagtatakda ka ng kalakaran na minsa’y walang kaugnayan sa moda. Maaari ring humihiwalay sa kumbensiyon at nagpapakilala ng bago at kakaiba.

Halimbawa, matagal nang itinuring na fashionista ang bargas at pasaway na dating forward ng Chicago Bulls na si Dennis Rodman dahil sa pagko-cross dress nito tuwing gimikan sa Los Angeles kapag may laro sila sa Staple Center. Gayundin ang bandang Parokya ni Edgar nang magdaster sila sa isang gigs sa dating Club Dredd sa Cubao. Fashionista rin si Kris Aquino dahil sa lakas ng loob niyang aminin sa national television na may STD siya.

Ikaw, fashionista ka ba o fashionista lang? Sa wikang Filipino, uso at umiiral na moda ang pinakamalapit na salin nito. Kung gagawing pang-uri o itatawag na mismo sa isang tao, ano nga ba? Puwede bang usowista o modista?

Ang salitang fashionista ay nalikha upang arbitraryong mailarawan ang isang kumbensiyong binuo o nabuo upang magsulong o/at magpasimula ng isang pagbabagong pangkultura. Kaya ang dating fashionista nina Pitoy Moreno at Christian Espiritu ay kakaiba na sa fashionista nina Sarah Meir, Tessa Prieto Valdez, at Eric Ramos na kakaiba rin sa fashionista nina Boy Abunda, Billy Balbastro, at Lolit Solis sa daigdig ng pelikula. Kung ikokonsidera ang lawak at lawig ng pagpapakahulugan dito, maaari na ring ituring na fashionista sina Vim Nadera, Congressman Manuel ‘Way Kurat’ Zamora, Sen. Miriam Defensor Santiago, at Chairman Bayani Fernando. Kayo na ang humula kung bakit isang tipak sila ng mga “fashionista.”